Platina is een grijswit edelmetaal. In de scheikunde wordt platina aangeduid met het symbool Pt en atoomnummer 78. Dit metaal is kneedbaar en buigzaam, wat het geschikt maakt voor bewerking door o.a. edelsmeden.

Platina is daarnaast bijzonder sterk en duurzaam. Het smelt pas bij 1772º Celsius en kookt pas bij 3800º Celsius. Geen wonder dat de Italiaanse humanist Julius Caesar Scaliger, toen hij platina aantrof in Panama en Mexico, schreef over een edelmetaal dat onmogelijk kon worden gesmolten. De temperatuur van vuur ligt namelijk tussen de 300º Celsius en 1100º Celsius.

Een ander voorbeeld van de duurzaamheid van platina is de hoge corrosiebestendigheid. Lucht heeft geen invloed op platina en evenmin zijn zoutzuur, halogenen en cyaniden in staat om dit metaal te doen roesten. Dientengevolge vergaat en beschadigt platina niet, wat het geschikt maakt voor toepassingen in veeleisende takken van industrie.

De geschiedenis van platina

Zo’n 3000 jaar geleden maakten de Egyptenaren al gebruik van platinalegeringen. De oorsprong hiervan blijft echter raadselachtig. Beter verklaarbaar zijn de vondsten en het gebruik van platina ruim 2000 jaar geleden in het huidige Ecuador. Daar maakten edelsmeden diverse gebruiksvoorwerpen uit een legering van geelgoud en platina.

Waar wordt platina gevonden?

Er zijn maar weinig plekken op de wereld waar platina wordt gedolven. Deze zeldzaamheid draagt bij aan de hoge prijs van dit edelmetaal. De vijf grootste leveranciers zijn, in volgorde van volume: Zuid-Afrika, Rusland, Canada, Zimbabwe en de Verenigde Staten. Vaak wordt er niet specifiek naar platina gezocht, maar komt het tevoorschijn als bijproduct in nikkelmijnen. Vroeger werd platina als ongewenst bijproduct gezien en werd het vernietigd.

Waarom is platina zo duur?

Eén van de redenen waarom platina zo kostbaar is, heeft te maken met de moeite die mijnwerkers ervoor moeten doen om het te delven. Er is berekend dat voor het delven van een troy ounce (31,1 gram) platina er eerst tien ton erts moet worden gedolven. Dit proces kost al gauw acht weken.

De platinaprijs bereikte op 4 maart 2008 een recordprijs. Toen kostte één troy ounce platina maar liefst 2273 Amerikaanse dollars.

Waarom de platinaprijs fluctueert

De koers van platina is uiteraard afhankelijk van de vraag die ernaar is. En deze vraag wordt voor een groot deel bepaald door de industrie, die dit edelmetaal in bijvoorbeeld laboratoriuminstrumenten verwerkt.

Wanneer de economie een moeilijke tijd doormaakt, is de vraag naar platina klein en kan de prijs ervan onder de prijs van goud dalen. Wanneer het juist goed met de economie gaat, kan platina dubbel zoveel als goud kosten. Dit maakt investeren in platina een aantrekkelijke bezigheid voor speculanten, die hiermee hoge winsten in relatief korte tijd kunnen behalen. Het beste moment om platina te kopen is dan ook in tijden van economische malaise.

Keurmerk voor platina

Platina wordt bijna in zijn zuiverste vorm gebruikt. Elk platina voorwerp dat in Nederland wordt verkocht, dient van een geldig keurteken te zijn voorzien. Het platinagehalte in een legering moet minstens 95% zijn (950/000) om als platina te mogen worden verkocht, zo schrijft de Waarborgwet voor.

Platina in sieraden

Platina is kneedbaar en buigzaam, waardoor het bijzonder geschikt is voor de vervaardiging van sieraden. Daarnaast is platina vrijwel onverwoestbaar
en is dit metaal over het algemeen duurder dan goud.

Platina is hypoallergeen, wat betekent dat het onschadelijk is voor mensen en geen huidirritaties oplevert. Het behoudt zijn bijzondere witte kleur en laat zich uitstekend combineren met edelstenen. Vooral de schittering van diamanten komt goed tot zijn recht in combinatie met platina.

In 1790 maakte een goudsmid voor het eerst een sieraad uit platina. Dit sieraad was voor Koning Louis XVI van Frankrijk bestemd. De smid noemde platina ‘het enige edelmetaal dat voor koninklijk bloed geschikt is’. Ook de juweliers Carl Fabergé en Louis Cartier roemden de eigenschapenn van platina.

Door de eeuwen heen zijn enkele grote en beroemde diamanten in platina gezet. Voorbeelden hiervan zijn de Hope en The Great Star of Africa. Ook de kroon van Koningin Elizabeth I, die nu te bezichtigen is in de Tower of Londen, is van platina gemaakt. Bovenop deze kroon schittert de Koh-I-Noor diamant, waarvan werd gezegd dat wie deze diamant bezat, over de wereld zou heersen.

Tegenwoordig worden platina sieraden gegeven als bijzondere uiting van liefde, bijvoorbeeld bij bruiloften en jubilea. Dit edelmetaal laat zich ook goed combineren met geelgoud. Bij de beste juweliers heeft u de keuze uit verschillende trouwringen en andere sieraden.

Platina in de (medische) industrie

Hierboven vertelden wij al dat de platinaprijs niet zozeer afhankelijk is van de vraag naar platina sieraden, die min of meer constant is, maar naar de vraag voor andere toepassingen, bijvoorbeeld industriële. Zo wordt platinadraad in laboratoria gebruikt voor electroden. Bij thermogravimetrische analyses wordt het te verhitte monster op platina gelegd.

Bij chemotherapie tegen kanker wordt ook platina ingezet. Het zogeheten cisplatina bindt zich niet aan gezonde cellen maar wel aan tumorcellen, die hierdoor het vermogen om zich te vermenigvuldigen verliezen. Vooral tumoren in de geslachtsorganen, hoofd en hals hebben hierdoor een grote kans op genezing.

Ook glasovens, die temperaturen rond de 1600º Celsius bereiken, worden vanwege de hittebestendigheid bekleed met platina.

Populair bij horlogemakers

Platina wordt ook gebruikt door de fabrikanten van hoge kwaliteit horloges, zoals Rolex, Vacheron Constantin, Patek Philippe en Breitling. Deze horlogemakers zijn bijzonder te spreken over de onverwoestbare eigenschappen van platina. Zij verwerken platina dan ook in de behuizing en in de horlogebanden van hun duurste modellen. Het percentage van platina horloges dat Zwitserland exporteert was 0,4 procent in 1987. In 2004 was dit percentage gegroeid naar 2,6.

Platina is prestigieus

Tot slot wordt vaak aan platina gerefereerd als het om prestige-objecten gaat. Denk bijvoorbeeld aan een platina creditcard of frequent-flyer-kaart. Deze biedt de bezitter heel wat meer voordelen dan de bezitter van bijvoorbeeld een gouden kaart. Muzikanten krijgen momenteel een platina plaat uitgereikt wanneer hun single 20.000 keer is verkocht of wanneer hun album 50.000 keer over de toonbank is gegaan. Ook bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten met een zilverwitte kleur worden weleens als ‘platina model’ verkocht, waarmee de fabrikanten de superieure kwaliteit van het artikel onderstrepen.